سپتيك تانك (Septic Tank) به ساده ­ترين نوع تصفيه خانه تك واحدي اطلاق مي گردد كه در آن تصفيه مكانيكي يا ته نشيني و تصفيه زيستي به واسطه باكتري هاي بي هوازي كه در آن وجود دارد، انجام مي شود. سپتيك تانك در گروه مخازن ساده و پركاربرد براي انواع تصفيه خانه هاي فاضلاب، مخصوصاً فاضلاب هاي بهداشتي- انساني به شمار مي رود.

مخزن سپتيك داراي حوضي براي ته نشيني مواد است كه در آن فاضلاب به صورت متناوب و سرعت كم وارد شده و با توجه به اين كه زمان طولاني در مخزن باقي مي ماند، مواد معلق موجود در آن ته نشين مي شوند و به شكل لجن در مي آيد. پس از تشكيل مواد لجن مانند در كف سپتيك تانك، باكتري هاي بي هوازي وارد عمل شده و باعث هضم مواد ته نشين شده مي شوند. به عبارت ديگر مي توان گفت كه فاضلاب ته نشين شده در قسمت پاييني سپتيك تانك، به واسطه تصفيه بي هوازي، تصفيه شده و مواد آلي و معلق در آن تجزيه مي گردد.

كاربرد مخزن سپتيك تانك

سپتيك تانك مخزني است كه با ته نشيني مواد دفني در آن، تجزيه بيولوژيكي توسط باكتري هاي بي هوازي و زهكشي به منظور تصفيه فاضلاب صورت مي گيرد. اين نوع از مخازن در اماكن و مناطقي كه سيستم زهكشي ضعيف است و دسترسي به شبكه فاضلاب ندارند، بسيار پركاربرد مي باشد.

سپتيك تانك از جمله ساده ترين انواع تصفيه خانه و همچنين پر كاربردترين سيستم براي تصفيه فاضلاب مخصوصا فاضلاب بهداشتي- انساني مي باشد. در اين نوع از مخازن تصفيه فيزيكي و زيستي به ترتيب بر اساس ته نشيني و فعاليت باكتري هاي بي هوازي انجام مي گيرد.

سپتيك تانك از مخزني آجري، پلاستيكي، بتني و يا فايبرگلاس مي باشد كه به قرارگيري آن به صورت زير زميني است و فاضلاب با سرعت كمي و متناوب به آن وارد شده و ته نشين مي گردد. پس از گذشت زماني طولاني، مواد معلق و شناور موجود در فاضلاب ته نشين شده و تجزيه بيولوژيكي آن صورت مي گيرد.

هنگامي كه تجزيه بيولوژيكي آغاز مي شود مواد آلي موجود در فاضلاب كه اكنون ته نشين شده، تحت تأثير واكنش هاي بي هوازي قرار گرفته و تصفيه آن ۵۰ تا ۶۰ درصد انجام مي شود. مي توان سپتيك تانك را از ساده ترين انواع تأسيسات فاضلاب اطلاق كرد زيرا در مناطقي كه امكان زدن چاه وجود ندارد مانند مناطقي كه سطح آب هاي زيرزميني بسيار بالاتر از حد معمول مي باشد يا مناطقي مانند روستاها كه به سيستم فاضلاب مركزي متصل نمي شوند و همچنين حجم فاضلاب آن ها كم است، كاربرد دارد.

مسأله اي كه در مورد سپتيك تانك وجود دارد اين است كه خروجي آن به ميزاني نيست كه بتوان آن را براي آبياري به كار گرفت و يا آن را به سمت رودخانه هدايت كرد. به طور معمول پساب حاصل از تصفيه فاضلاب، در ميدان تخليه سپتيك قرار مي گيرد كه در نهايت سبب تصفيه بيشتر مي گردد. البته بايد توجه داشت كه تخليه پساب در ميدان سپتيك ممكن است منجر به آلودگي آب هاي زيرزميني شده و مشكلاتي را ايجاد كند.

تعريف اصطلاح « سپتيك »

سپتيك به محيطي اطلاق مي شود كه توسط باكتري هاي بي هوازي درون مخزن ايجاد مي گردد. باكتري هاي بي هوازي تمامي زباله ها و مواد آلي موجود در مخزن را تجزيه مي نمايند. سپتيك تانك را مي توان همراه با ساير واحدهاي تصفيه خانه فاضلاب اعم از سيستم هاي هوازي (هوادهي اجباري مصنوعي) و يا بيوفيلترها مورد استفاده قرار داد.

لجن فاضلاب با سرعت خاصي تشكيل مي شود كه به آن سرعت تجمع لجن گفته مي شود، لازم به ذكر است كه سرعت تجمع لجن بيشتر از سرعت تجزيه توسط باكتري هاي بي هوازي مي باشد. با توجه به مطالب ذكر شده لجن تجمع يافته بايد به صورت دوره اي از مخزن تخليه گردد كه اين كار به صورت هر ۶ ماه الي سالي يكبار انجام مي شود و دفع لجن ته نشين شده به شكلي مناسب دفع انجام مي گيرد.

مشخصات سپتيك تانك

گروه صنعتي لوله شاپ توليد كننده انواع سپتيك تانك مي باشد، اين مخازن از يك يا چند مخزن با گنجايش ۴۰۰۰ تا ۷۵۰۰ ليتر تشكيل مي شوند، ارتفاع آب در آن به ۲ تا ۲/۵ متر و فضايي كه بر روي سطح آب در مخزن قرار مي گيرد حدود ۶ متر است.

گروه صنعتي لوله شاپ سپتيك تانك درخواستي مشتريان را با رعايت استاندارد و با نسبت طول به عرض ۳ به ۱ طراحي و توليد مي نمايد. به مخازن دو لوله متصل مي گردد كه يكي از آن ها براي ورود فاضلاب و ديگري براي انتقال محتويات به محوطه تخليه مي باشد.

طراحي هاي جديد سپتيك تانك بدين شكل است كه داراي دو اتاق بوده و هر كدام از اتاق ها داراي دهانه دسترسي و درپوش مي باشند. اتاق­هاي موجود در مخازن، با استفاده از يك ديواره تقسيم كننده از هم جدا مي شوند البته لازم به ذكر است كه اين ديواره از كف تا نزديك به سقف مخازن كشيده شده است.

زماني كه فاضلاب به سپتيك تانك وارد شود، هضم بي هوازي توسط باكتري ها آغاز مي گردد بنابراين به تدريج از ميزان مواد جامد كاسته شده و حجم مواد مايع افزايش مي يابد.

همانطور كه در قسمت قبل ذكر كرديم اين مخزن داراي دو اتاقك است و بين آن يك جدا كننده وجود دارد كه تا نيمه مخزن كشيده شده است، با افزايش مايع در يك اتاقك، حجم اضافي شده از طريق ديواره به اتاقك بعدي راه مي يابد.

با انتقال مايع اضافه شده به اتاقك دوم، به وسيله خروجي كه در اين قسمت قرار دارد، به قسمت تخليه سپتيك منتقل مي شود كه با توجه به نوع آن به عنوان يك ميدان براي شستشو، ميدان نشت يا زهكشي نيز اسم برده مي شود. قبل از تعيين ميدان نشت، لازم است تخلخل خاك را با استفاده از آزمايش نفوذ آب به خوبي بسنجند.

در هنگام زهكشي، ناخالصي هاي موجود در خاك باقي مانده و به تدريج از بين مي روند و آب اضافي نيز از طريق نفوذ در عمق خاك، تبخير، جذب توسط ريشه گياهان و يا ورود به آب هاي زيرزميني يا سطحي تصفيه مي شود. شبكه لوله كشي براي توزيع مايعات در يك كانال پر از سنگ قرار گرفته و هنگام ورود پساب فاضلاب به ميدان نشت، با استفاده از سوراخ هاي متعددي كه بر روي لوله ها قرار دارد زهكشي آن صورت مي گيرد.

مساحت ميدان زهكشي با حجم فاضلاب رابطه مستقيم و با ميزان تخلخل خاك رابطه عكس دارد، عبارت بيان شده بدين معني است كه با افزايش حجم فاضلاب، ميدان زهكشي نيز بايد وسعت بيشتري داشته باشد و هر چه تخلخل خاك بالاتر باشد بايد وسعت ميدان زهكشي كوچكتر در نظر گرفته شود.

سيستم سپتيك تانك مي تواند با توجه به نيروي جاذبه كار خود را انجام دهد اما در مناطقي كه ملاحظات توپوگرافي وجود دارد، مي توان يك پمپ بالابر به سيستم اضافه نمود. گروه صنعتي لوله شاپ در مواردي كه نياز به افزايش حجم و سرعت خروجي به ميدان زهكشي باشد، سيفون ها يا دستگاه هاي ديگري را به سپتيك تانك ها مي افزايند. سيفون ها و دستگاه هايي كه براي سپتيك تانك در نظر گرفته مي شود از گرفتگي زود هنگام يا بيوكلاك جلوگيري كرده و همچنين باعث پر شدن لوله هاي زهكشي به شكل يكنواخت و افزايش عمر ميدان زهكشي مي گردد.

سيستم هاي مختلفي براي سپتيك تانك در نظر گرفته مي شود كه بستگي به نوع پروژه، حجم فاضلاب و… دارد. گروه صنعتي لوله شاپ، مخازن ايمهوف را توليد مي كند كه دو مرحله اي بوده و عملكرد آن بدين صورت است كه لجن را در مخازن جداگانه اي تجزيه مي كند، اين كار از مخلوط شدن فاضلاب ورودي با فاضلاب تجزيه شده جلوگيري مي كند. برخي ديگر از سيستم هايِ دو مرحله ايِ طراحي شده سپتيك تانك به نحوي است كه پسابي كه در مرحله اول تخليه مي شود را قبل از تخليه نهايي به ميدان زهكشي، هوادهي مي نمايند.

سيستم هاي طراحي شده توسط گروه صنعتي لوله شاپ تمامي عمليات تصفيه را بدون توليد بو انجام مي دهد. لازم است سپتيك تانك در دوره هاي منظمي بازرسي و تخليه آن انجام شود، اين مخازن اعم از جن بتني، فايبرگلاس و يا پلاستيك داراي عمر مفيد ۵۰ ساله هستند و همچنين هزينه جانبي مربوط به تعمير و نگهداري آن نيز بسيار پايين است.

سپتيك تانك در شرايط عادي داراي بازدهي ۴۵ تا ۵۰ درصد بوده اما در تابستان بازده آن به ۵۵ درصد نيز مي رسد، به همين دليل لازم است دفع فاضلاب خروجي به شكل صحيح صورت بگيرد تا ميزان آلودگي محيطي و همچنين بوي بد كاهش يابد. به منظور افزايش بازدهي اين مخازن، از بسترهاي شني نيز مي توان بهره برد.